ترجمه ماشینی و عواقب آن
ترجمه فارسی به انگلیسی و ترجمه انگلیسی به فارسی از جمله خدماتی است که در اکثر سایت های ترجمه آنلاین ارائه می شود. یکی از اهداف حوزه رایانه، پیشرفت علم و توانایی ترجمه ماشینی است که از نیم‌قرن پیش در نظر بوده است. این نوع ترجمه، جایگزینی ساده برای کلماتی است که از زبان طبیعی به زبان دیگر ترجمه خواهند شد. این ترجمه جزئی از زبان‌شناسی محاسباتی به شمار می‌آید که از نرم‌افزارها برای ترجمه متون از زبانی به زبان دیگر استفاده می‌کند. قدیمی‌ترین ترجمه، ترجمه از زبان انگلیسی به روسی بوده است.
نمی‌توان انتظار داشت که رایانه‌ها مانند انسان‌ها که از قدرت فهم و تحلیل برخوردار هستند، کار ترجمه را انجام دهند، بنابراین ترجمه‌ای که با ماشین انجام می‌شود دقت آن حدود 70 درصد انسان‌هاست. به دلیل سرعت زیادی که این نرم‌افزار دارد باعث استقبال بسیاری از مردم شده است که در ادامه به مزیت‌ها و معایب آن می‌پردازیم.
|
|
ماشین ترجمه، ترجمه را چگونه انجام می‌دهد؟
- ابتدا باید متن مبدأ رمزگشایی شود
- باید معانی که از مبدأ به‌دست‌آمده در زبان مقصد کدگذاری شود
این 2 مورد شاید در ظاهر موضوع آسانی باشد اما این‌گونه نیست؛ چون در زبان‌های مختلف دستور زبان، نگارش و معناشناسی آن‌ها کاملاً با هم متفاوت است. برای این کار ما باید یک هوش مصنوعی در کامپیوتر داشته باشیم که مانند انسان تحلیل کند و در مورد فرهنگ‌های مختلف هم اطلاعات جامعی داشته باشد. اگر همة موارد گفته شده را در نظر بگیریم این ماشین می‌تواند درنهایت خروجی خوبی را بیرون بدهد اما این فرایند واقعاً کار سختی است.
ماشین ترجمه چه معایبی دارد؟
- ابهام‌زدایی
در فرهنگ‌های مختلف یک سری کلمات وجود دارند که چند معنی مختلف دارند و همین موضوع باعث سختی کار ترجمه ماشینی شده است. امروزه برای حل این مشکل راه‌حل‌های مختلفی ارائه شده است که شامل معانی سطحی و عمقی است.
در معانی سطحی معنی واضح کلمه بدون توجه به متن در نظر گرفته می‌شود و ماشین هیچ دانشی از متن ندارد. اما در معانی عمقی نرم‌افزار باید پیرامون کلمة موردنظر تحقیقات لازم را انجام دهد که برای این کار باید هوش مصنوعی قوی وجود داشته باشد که این کار را انجام دهد. تاکنون استفاده از روش‌های سطحی موفقیت‌آمیزتر و بهتر از روش‌های عمقی بوده است.
آقای کلود پایرون که یکی از مترجم‌های قدیمی سازمان ملل و سازمان بهداشت جهانی هستند معتقدند که ترجمه ماشینی در بهترین حالت خود آسان‌ترین بخش کار مترجم‌ها را انجام می‌دهد اما در این نوع ترجمه فرد باید پس از ترجمه کردن یک سری ابهاماتی که در متن وجود دارد را استخراج و آن‌ها را برطرف کند. موارد گفته شده بخش سخت و زمان‌گیر کار ترجمه است.
- گفتارهای غیراستاندارد
در همة زبان‌ها یک سری اصطلاحات و گفتارهای غیررسمی وجود دارند که شاهد عملکرد ضعیف در این موضوع توسط ماشین‌های ترجمه در گفتارهای محاوره‌ای خواهید بود.
مثالی از یک گفتار غیراستاندارد که در ماشین ترجمه اشتباه ترجمه شده است
- واحدهای اسمی
یک واحد اسمی مثل جوهره کار که به معنی اصل کار است را اگر آن را ترجمه ماشینی کنید کلمه‌به‌کلمه آن را معنی می‌کند که این نوع معنی کردن کاملاً اشتباه است و باعث سردرگمی خواننده هنگام خواندن متن می‌شود. گاهی در مورد اسم اشخاص این ماشین دچار مشکلاتی می‌شود و آن را ترجمه نمی‌کند که باید برای رفع این مشکل به‌جای ترجمه، نویسه‌گردانی را انجام دهیم.
نمونه اشتباه ترجمه کردن واحد اسمی در ماشین ترجمه
- لهجه و بومی سازی
به دلیل تحولاتی که در گذشت زمان روی زبان‌های مختلف اعمال شده است زبان مردم دچار تغییر شده است و مردم به‌صورت عامیانه با لهجه‌های مختلفی صحبت می‌کنند که آن را نمی‌توان به ماشین ترجمه توضیح داد؛ بنابراین ترجمه چنین کلمات عامیانه‌ای باعث ایجاد مشکل در ترجمه کل متن می‌شود.
- لحن متن
هر متنی که نوشته می‌شود لحن مخصوص به خود را دارد؛ مثل لحن شاعرانه، رسمی و ... که نوع لحن در درک موضوع گفته شده بسیار مهم است. ما نمی‌توانیم برای ماشین ترجمه برنامه مشخص‌کردن لحن را تعریف کنیم؛ بنابراین این نوع ترجمه نمی‌تواند ظرافت نویسندگی را به خواننده منتقل کند و در نهایت ما یک ترجمه صاف داریم که جذاب نیست.
- تفاوت در ساخت جمله
نحوه ساخت جمله در زبان‌های مختلف فرق دارد. مثلاً در زبان انگلیسی اول فعل قرار دارد و سپس مابقی جمله. در زبان فارسی اول فاعل و سپس مابقی جمله و در انتها فعل وجود دارد و همین تفاوت کافی است تا ماشین ترجمه را به‌اشتباه بیندازد.
- پیدا نکردن کلمات
مشکل بزرگ دیگر ترجمه ماشینی این است که وقتی قادر به ترجمه یک کلمه نیست کلمه اصلی را در متن بدون ترجمه کردن می‌آورد و در واقع اصلاً آن کلمه را ترجمه نکرده است.
- توهین به خواننده
استفاده از نرم‌افزارهای ترجمه نوعی توهین به خواننده تلقی می‌شود چون کسی که آن متن را می‌خواند، اشتباهات متنی و گرامری آن را می‌فهمد و این موضوع را نوعی توهین به خود تلقی می‌کند.
- محدودیت در استفاده
اگر فایلی که ما برای ترجمه در نظر داریم به‌صورت تصویری باشد، ماشین ترجمه توانایی شناسایی متن را ندارد به همین خاطر قادر به ترجمه آن نیست.
ماشین ترجمه چه مزیت‌هایی دارد؟
صحیح که ماشین ترجمه به‌خوبی یک انسان نمی‌تواند متون را ترجمه کند اما قطعاً مزایایی نیز دارد که با وجود این مزایا می‌تواند کمک‌های شایانی به انسان بکند که در ادامه به یک سری از مزیت‌های ترجمه ماشینی می‌پردازیم.
- سرعت ترجمه
اگر شما بخواهید یک متن را ترجمه کنید، باید کلمه‌به‌کلمه آن را ترجمه کنید و در نهایت آن‌ها را سرهم کنید که این کار وقت زیادی از شما می‌گیرد. این ماشین‌ها کار شما آسان می‌کنند و شما با کمترین زمان می‌توانید مفهوم کلی یک متن یا یک پاراگراف را بفهمید.
- هزینه ترجمه
ترجمه ماشینیطبیعتاً هزینه کمتری دارد. به طور مثال اگر شما در یک شرکت بخواهید قسمتی را برای ترجمه قرار دهید باید چند مترجم استخدام کنید و قطعاً حقوق این افراد را باید بپردازید و نیز امکاناتی که برای ترجمه لازم دارند را باید در اختیارشان قرار دهید. این امر هزینه گزافی را به شما تحمیل می‌کند، اما اگر بخواهید از ماشین ترجمه استفاده کنید شما حداکثر به 2 مترجم احتیاج دارید که فقط ویرایش نهایی را برای شما انجام دهند. انجام‌دادن این مورد کلی از هزینه‌های اضافی شما را کاهش می‌دهد و کارهایتان سریع‌تر پیش می‌رود.
مهارت‌های لازم برای یک مترجم خوب
- ترجمه متن کوتاه
زمانی که شما می‌خواهید یک یا چند پاراگراف را ترجمه کنید، خیلی راحت می‌توانید آن را به ماشین ترجمه بدهید و در کمترین زمان ممکن متون را برای شما ترجمه کند و یک دید کلی از موضوع متن به شما بدهد و همین امر کار شما را بسیار آسان می‌کند. این قابلیت در سفر هم می‌تواند به کمک شما بیاید و متن‌هایی که در فهمیدن آن مشکل دارید را برایتان ترجمه کند.
- حافظه نرم افزاری
ترجمه‌ای که با ماشین ترجمه انجام می‌شود را به‌راحتی می‌توانید به حافظه سیستم بسپارید و هر زمان که به آن احتیاج داشتید به آن‌ها دسترسی پیدا کنید.
کمک‌گرفتن از ماشین ترجمه و ویراستار برای ترجمه
اساس کار ترجمه ماشینی چگونه است؟
کار ترجمه ماشینی بر اساس پایگاه داده‌ها است که این داده‌ها توسط یک سری افراد به این سیستم منتقل شده است و ماشین ترجمه بر اساس آن کار ترجمه را انجام می‌دهد که 3 روش برای این کار وجود دارد.
- ترجمه قانون محور: این نوع ترجمه از دهه 1950 توسعه پیدا کرده است که بر اساس اصول گرامری و زبان‌شناسی کار ترجمه ماشینی را انجام می‌دهد. به دلیل زیاد بودن قوانین هر زبان این سیستم نمی‌تواند حداکثر کارایی خود را نشان دهد و به همین دلیل ماشینی‌تر از بقیه به نظر می‌رسد.
- ترجمه آماری: برخلاف روش قانون محور این روش به تجزیه‌وتحلیل واژه‌ها می‌پردازد و سپس ترجمه را انجام می‌دهد و هیچ انسانی دخالت ندارد. این پلتفرم در یک زمینه خاص می‌تواند کار ترجمه را انجام دهد و به همین دلیل در زبان‌های عامیانه مهارت خاصی ندارد. اولین نرم‌افزار آماری ترجمه ماشینی کاندید تولید شرکت آی‌بی‌ام بود.
- ترجمه به روش عصبی: به این دلیل به این نوع روش ترجمه عصبی گفته می‌شود چون مانند نورون‌های عصبی انسان است. این مدل ترجمه از چند شبکه عصبی بزرگ تشکیل شده است که برای ترجمه کردن از تمام این شبکه‌ها استفاده می‌کند. نتایج حاصل از این روش به دلیل تعداد محاسبات، وزن و مدل‌های توجه و... دقت بسیار زیادی دارد و در نتیجه این روش پرکاربردتر و مشهورتر از تمام روش‌های گفته شده است.
قدیمی‌ترین ماشین ترجمه
ترجمه چه متونی در ماشین ترجمه آسان‌تر است؟
گفتیم که اگر در ترجمه کلمات مبهم یا کلمات اسمی زیادی وجود داشته باشند، ترجمه کردن آن سخت می‌شود. پس می‌توان انتظار داشت که ترجمه ماشینی متون رسمی و علمی که کلمات مبهم یا اسمی کمتری دارند، آسان‌تر باشد و بتوان با ماشین ترجمه آن‌ها را روان‌تر و بهتر ترجمه کرد. برخلاف این دو نوع متون، ترجمه متون ادبی که کلماتی در حیطه فرهنگی دارند، بسیار سخت است. البته بهتر است پس از ترجمه متونتان را به یک ویراستار نشان دهید تا لحن نوشته‌تان را با نوشته مبدأ تطابق دهد و اگر جایی لازم بود کلمات ترجمه شده را تغییر دهد.
محیط یک ماشین ترجمه
چه نرم‌افزارهایی در حال حاضر برای ترجمه وجود دارند؟
- آسیا آنلاین: این موتور ترجمه ابزاری برای ساخت ماشین ترجمه و ویرایش کردن آن دارد که ادعا می‌کند خروجی ماشین ترجمه آن‌ها کیفیتی نزدیک به انسان دارد.
- مترجم زبان هندی به پنجابی: شما می‌توانید از این ماشین ترجمه برای ترجمه زبان هندی به پنجابی استفاده کنید و یا پست الکترونیکی به زبان هندی بنویسید و برای یک نفر که زبان پنجابی دارد بفرستید.
- ورد لینگو: این ماشین ترجمه مانند مترجم مایکروسافت کار می‌کند.
- سیس ترن: این سیستم مانند سیستم یاهو کار ترجمه را انجام می‌دهد.
- پرافت: ترجمه را به‌صورت آنلاین برای شما انجام می‌دهد.
در بین تمام سیستم‌های ترجمه ماشینی که وجود دارند، گوگل دارای بالاترین امتیاز از نظر نزدیکی به مفهوم و رسا و روان ترجمه کردن را دارد.
لوگوی ماشین ترجمه گوگل ترنسلیت
ماشین‌های ترجمه چه آینده‌ای در پیش دارند؟
مبنای کار سیستم‌های قدیمی ترجمه ماشینی بر اساس واژه‌نامه بوده است که جملات متن مبدأ بر اساس دستور زبان به سیستم داده می‌شد و قبل از اینکه به زبان مقصد ترجمه شود به یک زبان واسطه برگردانده و سپس از زبان واسطه با زبان مقصد ترجمه می‌شده است. این نوع ترجمه باعث می‌شد تا ترجمه از معنای واقعی متن دور شود.
خیلی از کارشناسان معتقدند که درست است دقت ماشین ترجمه 70 درصد دقت انسان است اما با پیشرفت علم و تکنولوژی وضعیت این ماشین‌ها پیشرفت می‌کند. بااین‌حال احتمالاً در آینده‌ای نزدیک اکثر کارهای ترجمه را بتوان با ماشین‌های ترجمه یا نرم‌افزارها انجام داد و انسان‌ها کارها را بررسی کنند و یا در واقع مانند یک ویراستار عمل کنند تا لحن و احساسات به‌درستی منتقل شوند که البته بسیاری دیگر معتقدند که با گذشت زمان نقش ویراستارها به ناظر تغییر می‌کند. چون کیفیت کار ماشین ترجمه در آینده‌ای نه‌چندان دور بسیار خوب خواهد شد.
لازم به ذکر است که این کار مانند تکرار کردن کار ترجمه است. چون فرد ویراستار باید خودش یک دور متن را بخواند و برای خود ترجمه کند و ماشین ترجمه صرفاً به کار او سرعت بخشیده است. پس هدف ترجمه ماشینی بیکار کردن مترجمین انسانی نیست بلکه این ماشین‌ها باعث سرعت و دقت ما در کارها می‌شود.
ماشین‌های ترجمه‌ای که با نشان‌دادن عکس کلمه ترجمه شده را به شما نشان می‌دهد
نتیجه‌گیری
به دلیل افزایش ارتباطات بین کشورهای مختلف در سال‌های اخیر تقاضا برای ترجمه زیاد شده است و ازیک‌طرف ترجمه کردن کاری بسیار زمان‌بر است. در این شرایط استفاده از ترجمه ماشینی بهترین کار ممکن است اما این روش نمی‌تواند جایگزین برای ترجمه انسانی باشد.
ماشین‌های ترجمه به دلیل سرعتی که در ترجمه دارند بسیار کاربردی هستند اما به دلیل مشکلاتی از جمله کلمات مبهم، کلمات اسمی و ... نمی‌توانند به‌خوبی یک انسان متن را ترجمه کنند. اما در کنار این معایب مزیت‌هایی مثل افزایش سرعت، کاهش هزینه‌ها و... دارند که این موارد باعث شده تا انسان‌ها بیشتر راغب به استفاده از این ماشین‌ها بشوند.
اکثر کارشناسان معتقدند که در آینده‌ای نه‌چندان دور به دلیل پیشرفت علم و تکنولوژی دقت ماشین‌های ترجمه و در نهایت ترجمه ماشینی هم بالا می‌رود و همین امر باعث می‌شود تا نقش ویراستارها به ناظر تبدیل شود. اینکه ما فقط به ترجمه ماشین‌ها بسنده کنیم و توسط انسان ویرایش نشود باعث می‌شود که مفاهیم نهفته‌ای که در متن وجود دارند به مخاطب منتقل نشوند. پس از ترجمه کردن متون یک‌بار دیگر باید توسط انسان بازبینی شوند تا اگر اشتباهاتی در آن وجود داشته باشند، اصلاح شوند و درنهایت یک خروجی قابل‌قبول را داشته باشیم.
این مقاله در گروه ترجمه، ویرایش، و رفع سرقت ادبیادیت95 تهیه شده است. استفاده بدون ذکر منبع مجاز نمی باشد.